Grupy geograficzno-kulturowe – Mimo wielu cech wspólnych istnieje – jak już wcześniej zaznaczyłem – duże zróżnicowanie kultur muzycznych wśród kanadyjskich Indian. Różnice te są wynikiem odmiennych warunków klimatycznych, sukcesywnej migracji szczepów i ich ścisłej izolacji.  Kanadyjscy Indianie tworzą aż 50 różnych kultur, 12 wielkich rodzin językowych i 80 różnych dialektów. Zaliczają się  oni do najbardziej heterogenicznych kulturowo społeczeństw na naszej planecie.

Etnomuzykolodzy podzielili liczne szczepy Indian kanadyjskich na 4 główne grupy geograficzno-kulturowe:

• Brzegu Pacyfiku i Płaskowyżu
• Północnych połaci prowincji środkowych
• Prerii
• Obszarów leśnych wschodniej Kanady

Dla zobrazowania różnic między nimi scharakteryzuję niektóre ich cechy.

Indianie brzegu Pacyfiku i Płaskowyżu mogą poszczycić się najlepiej rozwiniętym materiałem melodycznym. Najbardziej zaawansowaną kulturę muzyczną reprezentują tam szczepy Kwakiult i Nootka. Stworzyły one nawet społeczeństwo klasowe. Ich melodie bazują nie tylko na skalach pięciostopniowych, ale również oparte są na skalach modalnych, chromatycznych, a nawet systemu dur-moll. W śpiewie posługują się nie tylko sylabami, ale i całymi wyrazami. Ich recytatywy są rozwinięte melodycznie, a akompaniament przypomina modele rytmiczne. Każda pieśń i taniec wykonywana jest 4-krotnie, a kolejne  repetycje śpiewane są  o mikroton wyżej. Stanowi to typ wariacyjności nieznanej w naszym kręgu kulturowym. Nieco odmienne rysy posiada muzyka szczepów Płaskowyża tego samego regionu (Kutenajowie). Melanż reliktów archaicznych i wpływów zewnętrznych wytworzył tam bardziej skomplikowane relacje tonalne i interwałowe, mniej zrozumiałe w odbiorze dla europejczyka.

Surowsze warunki życia na północnych połaciach prowincji środkowych (Manitoba, Alberta, Ontario) miały wpływ na skromniejszy rozwój środków muzycznych. Zamieszkujące tam szczepy (Atapaskowie) wykształcili 2 główne rodzaje pieśni: taneczne i poważne – pozbawione tańca. Dominuje pentatonika, ale pojawiają się też mikrotony i glissanda.
Śpiewy Indian równinnych z Prerii są dość przystępne w odbiorze. Ich archaiczne pieśni recytatywne są dość monotonne, natomiast taneczne są żywe i rozwinięte melodycznie. Indianie tego regionu w sposób najbardziej widoczny łączą tańce rytualne z wartościami więzi społecznych. Przykładem jest Taniec Słońca, którego przesłaniem jest odnowienie życia i więzi międzyludzkich. Inne święto Powwow służy uhonorowaniu zasłużonych osób i umocnieniu solidarności panindiańskiej. Wśród szczepów Kri i Czarnych Stóp rozwinęły się pieśni “nowocześniejsze”: frywolne i groteskowe.
Szczepy zamieszkujące wschodnie, zalesione tereny Kanady celebrują co roku 8 świąt. Wykorzystują na tę okazję 40 suit, z których każda zawiera szereg tańców i pieśni o monotonnym charakterze ograniczonych  do powtarzania mało znaczących sylab. Dominującym szczepem na tych terenach są Irokezi. Melodie ich nie wykraczają poza pentatonikę.

Nienaruszalność tradycji – Muzyka Indian kanadyjskich (i całego kontynentu amerykańskiego) jest pozbawiona przekazu nutowego co nastręcza niewątpliwie trudności w badaniach i analizach. Dlatego wiedza o niej – mimo wielu opublikowanych prac – nie jest jeszcze pełna. W tym fakcie tkwi jednocześnie jej tajemniczość. Muzyka ta jest częścią świata zorganizowanego na swój własny sposób i nie można jej zrozumieć bez kontekstu kulturowego, który ją otacza. Dlatego nie może być traktowana autonomicznie, tj. w odcięciu od starej tradycji tych środowisk, które ją stworzyły i pielęgnują. Muzyka ta, choć siłą rzeczy musi podlegać pewnym transformacjom, stawia opór wpływom zewnętrznym i dzięki temu przez tysiąclecia nie zmieniła swego wizerunku. Zachowanie tradycji pozostawionej przez przodków możliwe było dzięki ścisłemu przestrzeganiu reguł, co się tyczy wykonawstwa i poczucia własnej tożsamości. Własność stanowi tu nietykalne tabu  dlatego żaden Indianin nie zaśpiewa pieśni należącej do innego klanu. Poza tym każda z pieśni jest ścisle związana z określoną ceremonią lub  porą roku. I tylko wtedy może być wykonywana. A nieprzestrzeganie tych reguł rodzi – w oczach Indianina – nieszczęścia. Muzyka ta zawdzięcza swą nienaruszalność właśnie tym regułom traktowanym niemal jak prawo.

Autor: Radosław Rzepkowski

Zdjęcia pochodzą z internetu.

Przyp.red;Jest już znana data indiańskiego festiwalu POW WOW w Kahnawake pod Montrealem;weekend;14-15 lipca 2012.

Czytaj również:
- Świat muzyczny Indian Kanadyjskich cz.1