11 listopada 1918 roku. Ta data jest szczególnie bliska Polakom. Ten dzień jest kojarzony z odzyskaniem niepodległości Polski, realizacją ponad wiekowej aspiracji oraz marzeń Polaków do powrotu na mapy świata jako niepodległe i suwerenne państwo polskie. W początkach odrodzonej polskiej państwowości symbolika po 123 latach zaborów była wyłożona na przedni tor. Sprawa hymnu polskiego była jedną z bardzo ważnych kwestii w tamtych czasach. W sprawie ustanowienia hymnu konkurowały trzy pieśni o charakterze patriotycznym; Mazurek Dąbrowskiego, Boże coś Polskę oraz Rota Marii Dąbrowskiej. Przy okazji pragnę zwrócić uwagę szanownym czytelnikom Kroniki Montrealskiej, że sprawa spirytualizmu naszej ludzkiej egzystencji jest szczególnie ważną sferą. W historii naszej polskiej populacji nastąpiły nieodwracalne fakty, które stanowią o naszej tożsamości narodowej ; to są bitwy o obronę naszych polskich granic, to jest cała historia ewolucji języka polskiego, to jest duma z naszych patriotów, poetów, artystów, naszych świetlanych polityków, którzy mogą być przykładem dla raczkującej Zjednoczonej Europy. W końcu musimy uznać, że Chrzest Polski z 966 roku oddzielił Polskę raz na zawsze od Wschodu i wprowadził Polskę do Europy. Polska, Najjaśniejsza Rzeczpospolita Polska, ukochana zasługuje na mądrych władców o których bajał Bułat Okudżawa w tychże wersetach;

Dopóki ziemia kręci się,
dopóki jest tak, czy siak,
Panie, ofiaruj każdemu z nas,
czego mu w życiu brak:
Mędrcowi darować głowę racz,
tchórzowi dać konia chciej.
Sypnij grosza szczęściarzom
i mnie w opiece swej miej.

Dopóki ziemia kręci się,
o Panie, daj nam znak,
Władzy spragnionym uczyń,
by władza im poszła w smak.
Hojnych puść między żebraków,
niech się poczują lżej!
Daj Kainowi skruchę,
i mnie w opiece swej miej.

Ja wiem, że Ty wszystko możesz,
wierzę w Twą moc i gest,
Jak wierzy żołnierz zabity,
że w siódmym niebie jest.
Jak zmysł każdy chłonie z wiarą
Twój ledwie słyszalny głos,
Tak wszyscy wierzymy w Ciebie,
nie wiedząc, co niesie los.

“Boże coś Polskę” była katolicką pieśnią patriotyczną, która po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku konkurowała z Mazurkiem Dąbrowskiego o uznanie za hymn państwowy. Autorem słów był Alojzy Feliński (1771-1820), poeta i dramatopisarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli klasycyzmu w literaturze polskiej, uczestnik powstania i sekretarz Tadeusza Kościuszki.  Napisał Pieśń narodową za pomyślność Króla w 1816 r., na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego jako hołd dla cara Aleksandra I. Refren brzmiał Przed Twe oblicze zanosim błaganie, naszego króla zachowaj nam Panie.

Już w następnym roku, w niepopularnej w społeczeństwie polskim pieśni hołdującej zaborcy, zmieniono refren, który odtąd śpiewano: Naszą ojczyznę racz nam wrócić, Panie. Do początkowych dwóch zwrotek dwie kolejne, zatytułowane Hymn do Boga o zachowanie wolności dodał Antoni Gorecki. Anonimowi autorzy dodawali później kolejne zwrotki, także że w 1860 roku było ich aż 11 (wersja poniżej).

Autorem pierwszej wersji muzyki był Jan Nepomucen Kraszewski, ale wkrótce została ona zastąpiona melodią polskiego hejnału maryjnego z XVIII wieku Bądź pozdrowiona Panienko Maryjo (na tę samą melodię śpiewa się również inną pieśń maryjną: Serdeczna Matko.

W 1862 roku w zaborze rosyjskim pieśń została zakazana. Już rok później towarzyszyła powstańcom i stąd nazwano ją Marsylianką 1863 roku. W drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku hymn był znany i śpiewany w wielu językach, głównie jako pieśń religijna, a wśród narodów słowiańskich jako pieśń patriotyczna. Żydzi uznali ją za Modlitwę Izraelitów na Nowy Rok 5622 (czyli 1861), ze słowami Boże, coś wielki Izraela naród ….

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, pieśń dzięki swojej patriotycznej tradycji i ze względu na podniosły charakter hymniczny, stała się jedną z kandydatek do miana hymnu państwowego. W refrenie zaczęto śpiewać Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie, natomiast na śląsku śpiewano ją jako śląski hymn narodowy z refrenem Spod jarzma Niemców wybawże nas Panie. Zwrot Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie i w PRL.

Orzełek kongresowy

1. Boże, coś Polskę przez tak liczne wieki

Otaczał blaskiem potęg i chwały,
Coś ją osłaniał tarczą swej opieki
Od nieszczęść, które przygnębić ją miały,
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie:
Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie!

2. Ty, któryś potem tknięty jej upadkiem
Wspierał walczących za najświętszą sprawę,
I chcąc świat cały mieć jej męstwa świadkiem
W nieszczęściach samych pomnażał jej sławę.
Przed Twe ołtarze…

3. Niedawnoś wolność zabrał z polskiej ziemi,
A łez, krwi naszej popłynęły rzeki,
Jakże to musi być okropnie z tymi,
Którym ojczyznę odbierasz na wieki.
Przed Twe ołtarze …

4. Wróć nowej Polsce świetność starożytną,
Użyźnij pola, spustoszałe łany,
Niech szczęście, pokój na nowo zakwitną,
Przestań nas karać, Boże zagniewany!
Przed Twe ołtarze …

5. Boże, którego ramię sprawiedliwe
Żelazne berła władców świata kruszy,
Skarć naszych wrogów zamiary szkodliwe
Obudź nadzieją w każdej polskiej duszy.
Przed Twe ołtarze …

6. Boże Najświętszy ! Przez Twe wielkie cudy
Oddaj od nas klęski, mordy boju,
Połącz wolności węzłem Twoje ludy
Pod jedno berło Anioła Pokoju.
Przed Twe ołtarze …

7. Boże Najświętszy, przez Chrystusa rany
Świeć wiekuiście nad braćmi zmarłymi.
Spojrzyj na lud Twój niewolą znękany,
Przyjmij ofiary z synów polskiej ziemi.
Przed Twe ołtarze …

8. Boże Najświętszy, od którego woli
Istnienie świata całego zależy,
Wyrwij lud polski z tyranów niewoli,
Wspieraj szlachetne zamiary młodzieży.
Przed Twe ołtarze …

9. Gdy naród polski dzisiaj we łzach tonie,
Za naszych braci poległych błagamy,
By ich męczeństwa uwieńczone skronie
Nam do wolności otworzyły bramy.
Przed Twe ołtarze …

10. Jedno Twe słowo, wielki niebios Panie,
W chwili nas z prochów wskrzesić będzie zdolne.
A gdy zasłużym na Twe ukaranie,
Obróć nas w prochy, ale w prochy wolne!
Przed Twe ołtarze …

11. Powstała z grobu na Twe władne słowo
Polska, wolności narodów chorąży.
Pierzchnęły straże, a ponad jej głową
Znów swobodnie Orzeł Biały króży !
Przed Twe ołtarze …

“Rota”

Słowa: Maria Konopnicka
Muzyka: Feliks Nowowiejski

Wiersz Marii Konopnickiej w pierwotnym zamierzeniu autorki był protestacyjną odpowiedzią na ustawę rzadu pruskiego o przymusowym wywłaszczeniu Polakow z ziemi i stanowił punkt kulminacyjny poetyckiej i publicystycznej kampanii Konopnickiej przeciwko germanizacyjnej poplityce niemieckiej.
Pierwodruk ukazał się w krakowskim piśmie “Przodownicy” w 1908 r., pierwsze osobne wydanie w Oświecimiu w 1918 r. Przeznaczony poczatkowo dla Wielkopolski, został wkrótce potem opublikowany w “Gwiazdce Cieszyńskiej” i “Gazecie Polskiej” w Chicago.
Uroczyste obchody Roku Grunwaldzkiego w 500-lecie bitwy ugruntowały popularność pieśni. Wykonana po raz pierwszy 15 VII 1910 przez chóry z całej Polski w dniu odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie. Okres najwiekszej żywotnosci “Rota” przeżywała do odzyskania niepodleglości w 1918 r. Miarą jej popularnosci były liczne jej przeróbki, trawestacje i naśladownictwa.

“Rota”

Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród,
Nie damy pogrześć mowy!
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep piastowy,
Nie damy by nas zniemczył wróg… Tak nam dopomóż Bóg!

Do krwi ostatniej kropli z zył
Bronić będziemy Ducha,
Aż się rozpadnie w proch i w pył
Krzyżacka zawierucha.
Twierdzą nam będzie każdy próg…
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie bedzie Niemiec pluł nam w twarz,
Ni dzieci nam germanił.
Orężny wstanie hufiec nasz,
Duch będzie nam hetmanił,
Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg…
Tak nam dopomóż Bóg!

Królestwo Kongresowe, zwane potocznie Kongresówką, zostało utworzone decyzją kongresu wiedeńskiego. Połączone unią realną z Imperium Rosyjskim w latach 1815-1832. Posiadało własną konstytucję, Sejm, wojsko, monetę i szkolnictwo z Uniwersytetem Warszawskim, a czynności urzędowe odbywały się w języku polskim. Polskę łączyły z Rosją – osoba Monarchy, każdy rosyjski Imperator był jednocześnie Królem Polski.

26 lutego 1832 roku król Mikołaj I Romanow zniósł konstytucję Królestwa zastępując ją Statutem Organicznym, który likwidował Sejm i samodzielną armię, znosił unię międzypaństwową i włączał Królestwo do cesarstwa na zasadzie autonomii administracyjnej, przywrócił urząd namiestnika sprawującego władzę cywilną i wojskową.  Do 1918 roku istniało jako część składowa Imperium Rosyjskiego.

Nie zapomnijmy o tym.

Autor: Zbigniew Wasilewski