10 października na ekrany polskich kin wszedł film Bogowie Łukasza Palkowskiego, opowiadający o legendarnym polskim kardiochirurgu, prof. Zbigniewie Relidze i jego zespole. Pomny swych zasad, udałem się do kina nie przeczytawszy ni słowa recenzji i opinii „czy warto?”. Tym samym nieco obawiałem się kolejnej sztampowej produkcji z cyklu: „postać autentyczna – życie i twórczość”, który to gatunek wyznacza jeden z głównych trendów dzisiejszego kina. Nic z tych rzeczy – trafiłem na film, który gdyby powstał w Hollywood, byłby murowanym kandydatem do Oscara. Zresztą w Polsce zdobył już wszystkie najważniejsze statuetki „Złotych Lwów” na tegorocznym Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. A Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej przyznaje nagrody nie tylko produkcjom hollywoodzkim…

 Zmarły pięć lat temu profesor (a także doktor, senator i minister) Zbigniew Religa był postacią tak barwną, że krótką historyjką wydaje się ów niemal dwugodzinny film. Przedstawia on genezę powstania Kliniki Kardiochirurgii w Zabrzu poprzez pryzmat perypetii głównego bohatera, osobliwego i ekspansywnego docenta Religi. Kierowany wizjonerską misją przeprowadzania transplantacji serca i zniechęcony ograniczeniami w Klinice Kardiochirurgii w stolicy przenosi się do Zabrza. Tam w nietuzinkowy sposób rozpoczyna prowadzenie własnej kliniki, niejako wyprzedzając epokę, w której żyje. W filmie znakomicie bowiem ukazany jest ówczesny chorobliwy konserwatyzm myślenia, który kazał nawet wykształconym lekarzom traktować serce jako relikwię. Oto komisja orzekającaśmierć mózgową dawcy decyduje się… przebadać zwłoki ponownie, gdy dowiaduje się, że chodzi o serce.  Oto pacjent przed zabiegiem wyraża wprost swoją prośbę, aby nie było to serce „jakiegoś pedała albo Żyda”. Religa zmagał się z tym niemal w pojedynkę, bowiem na początku sceptyczni (ale ciekawi oryginalnego wyzwania) byli nawet jego młodzi współpracownicy. Notabene, tych dobierał sobie nie według doświadczenia, ale ze względu na zapał i potencjał, jaki w nich drzemał.

Film nie jest jednak laurką i w tym właśnie tkwi jego moc. Przedstawia on człowieka: tytana pracy, wizjonera i znakomitego kardiochirurga. Jednak z drugiej strony jest to człowiek skazany, przynajmniej z początku na niepowodzenia, a z tym radzi sobie o wiele gorzej niż z ratowaniem pacjentów. Oglądając Tomasza Kota w roli „profesora od serca” nieodparcie przychodzi na myśl jego pierwsza duża rola, czyli Skazany na bluesa, gdzie nie tyle wcielił się, co stał się Ryśkiem Riedlem z „Dżemu”. Tu jest prof. Zbigniewem Religą, wyśmienicie okazując pasję i energię, cechujące naturę profesora. Jedną z jego cech był też żelazny charakter, który pomógł mu wydobyć się z początków alkoholizmu. Znakomita gra Kota polega właśnie na konfrontowaniu sukcesów z porażkami. Reakcja na te drugie stanowi niejako drugą twarz głównego bohatera. Nieprzeciętnie zagrali też aktorzy młodszego pokolenia, zwłaszcza: Piotr Głowacki i Szymon Piotr Warszawski, odtwarzający role prof. Mariana Zembali i prof. Andrzeja Bochenka, najbliższych współpracowników Zbigniewa Religi. Ciekawostką jest, że obaj profesorowie pojawili się epizodycznie w Bogach w roli członków komisji etyki lekarskiej. Na uwagę zasługuje także rola Magdaleny Czerwińskiej, wcielającej się w rolę Anny Religi. Ze wspomnień aktorki dotyczących spotkań z panią profesorową wart odnotowania jest fakt, iż opowiadając o mężu unikała, a wręcz obawiała się słowa „poświęcenie”…

Zważywszy na fakt, że film opowiada o sprawach niezwykle poważnych, reżyser postanowił odciążyć układ emocjonalny widza, serwując mu sporą dawkę humoru. Przejawia się on głównie w dialogach i to również poprzez filtr charakteru profesora Religi. Charakteru niełatwego, nacechowanego brakiem uznania dla kompromisów i nieustannym dążeniem do celu. Stąd wynikają zabawne sytuacje z ustawicznym zwalnianiem i ponownym przyjmowaniem do pracy swoich podwładnych, czy też z wyścigowym stylem jazdy, spowodowanym życiem w pośpiechu. Film znakomicie ukazuje też siermiężne warunki, jakie ówcześnie panowały nie tylko w służbie zdrowia, ale i w całym kraju. Oto, wioząc organ do przeszczepu, karetka zatrzymuje się z pustym bakiem. Jadący nią młodzi lekarze, nie posiadając kartek na benzynę decydują się na kradzież jednego z kanistrów napełnionych przed chwilą przez innego kierowcę. W dodatku humor jest dawkowany tak umiejętnie i bez zbędnych huśtawek, że ponad sto minut filmu mija nie wiedzieć kiedy.

Jeśli ktoś z Was nie stosuje mojej zasady i czyta recenzje przed obejrzeniem filmu, to z czystym sumieniem Bogów mu polecam. Starszym niż młodszym, aby przypomnieli sobie i uzupełnili wiedzę o kulisy powstania kliniki prof. Religi, a jeszcze młodszym – by poszerzyli swój kanon Wielkich Polaków o kolejną osob.

Autor: Marcin Śmigielski

Fot.: James Stanfield, next-film.pl, facebook.com/bogowiefilm