Kompozytor, aranżer, szef chórów, organista, pedagog, kierownik studia nagrań – tak można scharakteryzować postać znanego w środowisku montrealskim muzyka Edwarda Domańskiego. Ukończył on Akademię Muzyczną w Warszawie z wyróżnieniem. Laureat konkursu młodych muzyków w Gdańsku, wieloletni pierwszy oboista Teatru Wielkiego w Warszawie. Od lat związany z parafią św. Michała w Montrealu, w której posługują franciszkanie; on sam i jego twórczość doskonale znane są w kręgach Polonii.

Fot. E. Domański

Jako solista koncertował z orkiestrami symfonicznymi w Poznaniu i w Gdańsku, a ze swoim Triem Stroikowym koncertował w wielu miastach Europy. Następnie przez szereg lat działał w Wenezueli na wielu płaszczyznach sztuki muzycznej. Był tam oboistą oraz dyrygentem gościnnym Orkiestry Symfonicznej w Maracaibo, szefem chóru w prowincji Zulia i dyrektorem artystycznym festiwalu,,El Zulia Canta”, dyrektorem generalnym Centrum Muzycznego ,,Lamas” i profesorem Uniwersytetu Belloso Chacin w Maracaibo.
W 1987 roku osiedlił się w Kanadzie. W swojej twórczości szczególne zamiłowanie wykazuje do muzyki wokalnej. Od najmłodszych lat kierował chórami młodzieżowymi w Poznaniu i Warszawie. Obecnie jest szefem zespołu ,,Ensemble Vocal Universalis.’’
Wcześniej prowadził też ,,Ensemble International de Montreal”-grupę wokalną z którą odbył m.in. tournee do Polski (1993). Znając doskonale możliwości głosu ludzkiego wykorzystuje je w swojej twórczości w pełni w zakresie faktury i artykulacji. Równie biegle posługuje się bogatą paletą orkiestrową. Wiele jego utworów opartych jest na wyszukanych tekstach poetyckich – polskich, francuskich, hiszpańskich, łacińskich. Teksty te o wysokiej wartości literackiej stanowią podstawę dla muzycznej ilustracji. Aby nie zatracić ich wartości semantycznych kompozytor często wprowadza śpiew recytacyjny. Klimat emocjonalny i język poezji rzutuje na ogólny wyraz utworów.

Wielkim wydarzeniem w okresie wenezuelskim była premiera jego ,,Requiem a Bolivar” w Maracaibo(1982). Odbyła się ona w 200 rocznicę urodzin tego wielkiego bohatera w walce o wyzwolenie Ameryki Południowej spod dominacji Hiszpanów. Requiem utrzymane w stylu operowym napisane jest na solistów, narratora , chór mieszany i wielka orkiestrę symfoniczną. Przejmujący i nasycony dramatyzmem utwór odmalowuje życie Bolivara. Służą temu rytmy marszowe zwiększona rola blachy i perkusji oraz bogata kolorystyka. Sukces tej premiery zmobilizował kompozytora do dalszej pracy twórczej.

Większość jego kolejnych utworów powstała w Kanadzie. Wśród nich znajdują się dzieła symfoniczne, wokalne a cappella jak i wokalno-instrumentalne, balety, komedia muzyczna, muzyka filmowa, i wiele aranżacji . W niektórych utworach łączy elementy wokalne, wizualne i taśmę dźwiękowa. Inspirację jego twórczości stanowią problemy ogólnoludzkie, kult przyrody, tematyka religijna , legendy.
Szeroki wachlarz treści i form – mimo niezbyt obfitej twórczości- świadczy o wszechstronności kompozytora. Daleki od radykalizmu posługuje się zapisem tradycyjnym, a jego język harmoniczny mieści się w skali od tradycyjnej harmoniki aż po atonalizm. Nieobce w jego muzyce są efekty sonorystyczne zarówno w warstwie wokalnej jak i instrumentalnej. Chętnie posługuje się też polirytmią dla urozmaicenia przebiegu dźwiękowego. Mniejsze formy wokalne a cappella stanowią majstersztyk w sensie doskonałości formalnej i fakturalnej. Należą tu m.in: Ave Maria de Montreal, Uwertura de Quat sous, Gigue de St.Valentin, Adeste 92, Cantate Ridentes, Michaele Archangele, Tous les jours sont Noel i inne. Każdy z tych utworów posiada swój indywidualny charakter. Natomiast w szerzej rozbudowanych formach wokalno-instrumentalnych (Śpiewogra chrześcijańska, Clamour a la paix, Sonety słowiańskie, Les couleurs de nos saisons, Rondeau) kompozytor wprowadza zróżnicowane środki wyrazowe, które jednakże nie podważają jedności konstrukcyjnej całości.
Na szczególne wyróżnienie zasługują ,,Sonety słowiańskie’’ do poezji Karola Wojtyły. Kompozytor wykorzystał 4 spośród 17 sonetów zawartych w ,,Księdze słowiańskiej” z 1939 r. Każdy sonet posiada niepowtarzalną atmosferę. W ,,Sobótkach” przewijają się motywy góralskie, w ,,Litaniach” zadziwiają nowatorskie rozwiązania harmoniczne, nad ,,Misterium” wznosi się tajemniczy nastrój, a ostatni sonet ,,Pokój idzie” cechuje powaga, nad którą dominuje solo barytonu zbliżone do recytacji. Sporo tu też efektów sonorystycznych.

Ciekawym, nieco teatralnym utworem jest ,,Clamour a la paix” na 4 solistów, 3 chóry i orkiestrę symfoniczną. Powstał on w Wenezueli w 1985 r., a jego wymową ideową jest sprzeciw wojnie i gloryfikacja pokoju. Ukazaniu grozy wojennej służą rytmy marszowe, glissanda orkiestrowe i zwiększona rola perkusji. Motywy arabskie nawiązują do konfliktu bliskowschodniego. Występujące tu śpiewy solowe i chóralne, o podniosłym hymnicznym charakterze, symbolizują wiarę w utrzymanie pokoju.
Przykładem doskonałej synchronizacji muzyki z tekstem jest ,,Śpiewogra chrześcijańska” na solistów, chór i orkiestrę. Utwór składa się z 18 numerów zawartych w 3 częściach. Osnowę tematyczną stanowią problemy współczesnej ludzkości z jej nieszczęściami i upadłością. Filozoficzno-moralizatorską treść ilustruje muzyka o szerokiej skali wyrazowej od powagi do groteski, śmiały język harmoniczny i częste zmiany agogiczne. Autorem tekstu i scenariusza jest Bożena Jankowska. W balecie ,,Leyenda del Lago’’ wprowadza kompozytor chór, a wielce emocjonalna muzyka odpowiada ściśle rozwojowi treści rodem z indiańskiej legendy. W balecie tym na uwagę zasługuje mistrzowskie operowanie wszystkimi grupami instrumentów.

Jednym z bardziej interesujących dzieł wokalnych jest cykl ,,Les couleurs de nos saisons”(Vert, Gris, Blanc, Jaune-Blue). Poszczególne części odmalowują środkami muzycznymi kolejne pory roku. Bardzo zręcznie napisane, pełne polotu i ciekawych współbrzmień dzieło to zaprezentowane zostało w ubiegłym roku na festiwalu zespołów chóralnych w Montrealu. Uroczym utworem jest ,,Rondeau” do poezji A.Moszczyńskiej. Utwór napisany na sopran i taśmę składa się z 4 zróżnicowanych części przeplatanych refrenem: Tworzenie- Fantazja wiosenna-Tworzenie-Zegar-Litania-Tworzenie-Taniec.

Fot. Z. P. Wasilewski

Fot. Anna Ronij Od lewej: Edward Domański, Jan Porowski, Hanna Moszczyńska, Bożena Szara, Barbara Szarek, Krystyna Rzepkowska, Jerzy Adamuszek

Bardzo interesujące są aranżacje Domańskiego. Najczęściej opracowuje on znane utwory klasyczne (Schubert, Bach, Chopin, Kurt Weil etc.) nadając im świeży koloryt. Ogólną cechą muzyki Edwarda Domańskiego jest przystępność, przejrzystość konstrukcji i całkowity brak monotonii. Bogata kolorystyka oraz głęboki emocjonalizm to wyjątkowe walory tej muzyki. Motywiczno-rytmiczne elementy polskiej muzyki ludowej, pojawiające się w niektórych utworach, potwierdzają tożsamość narodową kompozytora. Świadectwem tego jest też czerpanie tekstów z literatury polskiej (Słowacki, Wojtyła, Wysocki, Moszczyńska).

Autor: Radosław Rzepkowski