Marzec jest miesiącem Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Dzień 01 marca został  ustanowiony przez rząd polski jako Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” . Jest to polskie święto państwowe  obchodzone corocznie 1 marca, poświęcone pamięci Żołnierzy Wyklętych – żołnierzom antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia, ustanowione na mocy ustawy z dnia 3 lutego 2011. Polonia kanadyjska miała okazję w tym roku uczestniczyć w szeregu spotkań i konferencji z synem legendarnego żołnierza wyklętego Józefa Franczaka, pseudonim Lalek, panem Markiem Franczakiem. Państwo Marek i Barbara Franczakowie przybyli do Kanady na zaproszenie Kongresu Polonii Kanadyjskiej okręg Quebek. Należy podkreślić, że KPK okręg Quebek jest pierwszą organizacją polonijną na świecie, która zrealizowała tego rodzaju wizytę w celu krzewienia i przybliżania wiedzy o tej ciemnej karcie polskiej historii współczesnej w środowiskach polonijnych. Wizyta państwa Franczaków w Kanadzie miała miejsce w dniach 17-25 marca.

Fot: archiwum kancelarii prezydenta RP. 2008 r. Marek Franczak odbiera od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego , przyznany pośmiertnie jego ojcu Józefowi Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski

Józef Franczak był zawodowym podoficerem żandarmerii, w stopniu sierżanta walczył przeciw sowietom po 17 września 1939 roku. Uciekł z niewoli i walczył w obwodzie lubelskim Związku Walki Zbrojnej a później w AK. W 1944 roku, na podstawie dekretu PKWN, został przymusowo wcielony do 2 Armii Wojska Polskiego. Zdezerterował w 1945 roku, gdy był świadkiem wykonywania wyroków śmierci na żołnierzach AK.  Poszukiwany przez NKWD i UB został zatrzymany podczas wielkiej obławy w czerwcu 1946 roku. Podczas transportu do Lublina Franczak (miał dokumenty na inne nazwisko) wraz ze współwięźniami obezwładnił i zabił eskortę. Wrócił do pod lubelskich lasów, gdzie od 1947 roku dołączył do oddziału dowodzonego przez kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka”. „Lalek” dowodził oddziałem, który wykonywał wyroki śmierci na konfidentach i współpracownikach organów bezpieczeństwa.

Po śmierci kpt. Zdzisława Brońskiego „Uskoka” oddziałem dowodził Stanisław Kuchciewicz „Wiktor”. W 1953 roku w starciu z milicją podczas nieudanego napadu na kasę Gminnej Spółdzielni w Piaskach zginął „Wiktor”. Lalek nie poddał się i zaczął się ukrywać. Nie skorzystał z amnestii w kwietniu 1956 roku.Zorganizowane poszukiwania Józefa Franczaka bezpieka rozpoczęła w 1951 roku w ramach operacji „Pożar”. W jego domniemanym otoczeniu ulokowano 27 tajnych współpracowników. Jeden z nich – Stanisław Mazur (ps. operacyjny „Michał”) bratanek ojca narzeczonej Lalka, wydał „Lalka” SB za 5 tys. zł.

W obławie we wsi Majdan Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) uczestniczyła 35 osobowa grupa operacyjna ZOMO i funkcjonariusze SB. „Lalek” ukrywał się w zabudowaniach Wacława Becia. „Franczak mimo wzywania go do zdania (broni) podjął obronę i wykorzystując słabe punkty obstawy pod osłoną zabudowań wycofał się około 300 m od meliny, gdzie podczas wymiany strzałów został śmiertelnie ranny i po kilku minutach zmarł” – napisano w raporcie. Józef Franczak został zastrzelony 21 października 1963 r. o godzinie 15.40. Ciało „Lalka” przewieziono do Akademii Medycznej w Lublinie, gdzie pozbawiono je głowy i pochowano na cmentarzu przy Unickiej.

W 2008 roku prezydent RP Lech Kaczyński nadał Józefowi Franczakowi „Lalkowi” pośmiertnie Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Kanadyjska wizyta państwa Franczaków składała się z wielu spotkań w środowisku polonijnym i kanadyjskim w mieście Trois Rivieres, Montrealu, Ottawie i Toronto. Poniżej fotrelacja z ważniejszych punktów tej historycznej wizyty.

TROIS RIVIERES:

Przedstawiciel kanadyjskiej Marynarki Wojennej, komandor podporucznik Martin Bouchard, Prezes Kongresu Polonii Kanadyjskiej okręg Quebec prof. Adam Skorek, pani Barbara Franczak, pan Marek Franczak, attaché polityczny posła do Parlamentu kanadyjskiego z okręgu miasta Trois Rivieres Roberta Bouchard

Zwiedzanie nowoczesnego Uniwersytetu Quebeckiego w Trois Rivieres. Gospodarzem wizyty państwa Franczaków był Prezes Kongresu Polonii Kanadyjskiej okręg Quebek, Adam Skorek. Prezes KPK Quebek jest profesorem na uniwersytecie w Trois Rivieres.

MONTREAL:  

Polska szkoła sobotnia im. Jana Pawła II i Kursy Licealne im. A. Mickiewicza

Ponizej: Związek Weteranów Polskich im. Marszałka J. Piłsudskiego w Montrealu:

Państwo Barbara i Marek Franczak, Prezes Ziązku Weteranów Polskich pan Józef Foltyn

Z wizytą u kapelana Kongresu Poloni Kanadyjskiej okręg Quebec OFM Dariusza Szurko. Parafia Św. Trójcy w Montrealu

OTTAWA: Spotkanie w Stowarzyszeniu Polskich Kombatantów, koło nr. 8

Państwo Franczakowie wśród przedstawicieli polskiego korpusu dyplomatycznego oraz działaczy społecznych z Ottawy i Montrealu

Pośrodku, Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Kanadzie pan Marcin Bosacki

TORONTO: Siedziba główna Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kanadzie

Przy mikrofonie, Prezes Kongresu Polonii Kanadyjskiej okręg Quebek, prof. Adam Skorek

Wystąpienie Prezes Kongresu Polonii Kanadyjskiej pani Teresy Berezowskiej

Zdjęcie pamiątkowe. Od lewej: Zbigniew Wasilewski-Przewodniczący Komisji ds. Mediów w KPK-Q, Grzegorz Morawski-Konsul Generalny RP w Kanadzie, Juliusz Kirejczyk Prezes KPK-Toronto, Barbara Franczak, Marek Franczak, Teresa Berezowski-Prezes KPK, prof. Adam Skorek-Prezes Kongresu Polonii Kanadyjskiej okręg Quebek.

Autor: Zbigniew Wasilewski

Fot: Zbigniew Wasilewski