Kazimierz Serocki (1922-1981) był jednym z najwybitniejszych polskich kompozytorów współczesnych. Studiował kompozycję u K.Sikorskiego i fortepian u S.Szpinalskiego w PWSM w Łodzi. W latach 1947-48 był stypendystą w klasie kompozycji Nadii Boulanger w Paryżu. Karierę rozpoczął jako pianista osiągając na tym polu niemałe uznanie w latach 1946-51. Wraz z J.Krenzem i T.Bairdem utworzył ,,Grupę 49” proponując muzykę przystępną dla przeciętnego odbiorcy, ale o wysokiej jakości artystycznej. Już pierwsze jego utwory zwróciły uwagę środowiska muzycznego.
Jego twórczość wykazuje tendencje ewolucyjne i można podzielić ją na 2 okresy. W pierwszym okresie do roku 1956 widoczne są nawiązania do neoklasycyzmu i nurtu folklorystycznego . Wymownym tego przykładem jest I I Symfonia na sopran, baryton, chór i orkiestrę. Ludowe teksty i muzyka będąca apoteozą folkloru tworzą obrazy z życia dawnej polskiej wsi. Utwór zadziwia fenomenalną wyobraznią dzwiękową, cechą inmmanentną całej twórczości kompozytora. W dziesięcioleciu powojennym artysta skomponował też wiele utworów o charakterz e uzytkowym (pieśni masowe, muzyka do filmu i teatru), m.in. muzykę do filmu ,,Młodość Chopina” (1952). Najczęściej wykonywanym utworem z tego okresu jest Koncert na puzon (1953).
Dużo ciekawszy jest drugi okres twórczości Serockiego. Kompozytor zareagował szybko na powiew nowych prądów z Zachodu stając na czele polskiej awangardy muzycznej. W 1956 r. stworzył cykl pieśni na baryton i fortepian ,,Serce nocy” do tekstów K.I.Gałczyńskiego, a rok pózniej cykl pieśni ,,Oczy powietrza” do poezji J.Przybosia. Oba utrzymane w technice dodekafonicznej cechuje bogactwo środków artykulacji, barw i odcieni emocjonalnych.
Pod wplywem Kursów Nowej Muzyki w Darmstadzie (1957), w których Serocki uczestniczył powstało eksperymentatorskie dzieło,, Musica concertante” (1958) w którym objął serializacją wszystkie elementy oprócz dynamiki. Każda z 7 części napisana na inny zestaw instrumentów wskazuje na fascynację kompozytora czystą brzmieniowością. Barwa staje się w jego utworach najbardziej konstrukcyjną cechą, a sonoryzm najważniejszą ścieżką jego twórczości.
Przywiązywanie wagi do wartości czysto brzmieniowych osiągnęło apogeum w takich utworach jak Segmenti, Freski symfoniczne, Forte e piano, Continuum czy Pianophonie. ,, Segmenti’’ (1961) na 12 instrumentów dętych, 6 strunowych oraz 6 perkusistów to jakby symfonia szmerów i dzwięków o nieokreślonej wysokości. Ulubionym instrumentarium Serockiego stała si ę perkusja. Widać to wyraznie w ,,Continuum” na 6 perkusistów obsługujących 123 instrumenty perkusyjne oraz w ,,Fantasmagorii ‘’ (1971) na fortepian i perkusję. Nawet fortepian został tu potraktowany na sposób perkusyjny. Pianista gra bezpośrednio na strunach palcami , paznokciami i miotełką jazzową, uderza w ramy i pudło fortepian etc.W ,,Impromptu fantasque’’ (1973) kompozytor zagwarantował nietypowe brzmienia już samym zestawem instrumentów wprowadzając mandolinę i gitarę, a także flety proste nie stosowane w orkiestrach od epoki Baroku. Te dwie ostatnie kompozycje porywają niespotykaną aurą dzwiękową i należą do najznakomitszych dzieł kameralistyki polskiej XX wieku. Ciekawym utworem jest ,, Ad libitum na orkiestrę” (1977). Utwór składa si e z 5 odrębnych kompozycji które łącznie zawierają 31 segmentów przeznaczonych na różne składy instrumentów o odmiennym brzmieniu. Kolejność segmentów w ramach każdej kompozycji jest dowolna. Dowolna jest też kolejność samych kompozycji, co jest przykładem aleatoryzmu stosowanego w wielu innych utworach Srerockiego (np. A piacere na fortepian z 1963 r). W innym utworze ,,Pianophonie” (1978) na fortepian, środki elektroniczne i orkiestrę amplifikacja volumenu dzwięku odgrywa zasadniczą rolę. Kompozytor świadomie i nieustanni e poszukiwał nowych możliwości brzmieniowych nie zadowalając się już odkrytymi.
Nagrobek Kazimierza i Zofii Serockich na Cmentarzu Powązkowskim
Autor:Radosław Rzepkowski
grafika:internet
