Nunavut jest terytorium Kanady, które zostało utworzone w 1999 z terenów Terytoriów Północno-Zachodnich. Nunavut w inuktitut oznacza „nasz kraj”. Nunavut graniczy od zachodu z Terytoriami Północno-Zachodnimi od południa z Manitobą. Posiada też południową granicę morską z Quebekiem i Ontario (przez Zatokę Hudsona i na wschodzie poprzez Cieśninę Davisa,Naresa i Morze Buffina z Grenlandią. Terytorium zawiera wody i lody dochodzące do bieguna północnego. Ustawa o Nunavut, została uchwalona przez Parlament Kanady. Ustawa została przygotowana na podstawie roszczenia Nunavut z 1993. Około 85% ludności terytorium stanowią Inuici. Językiem urzędowym terytorium obok angielskiego i francuskiego są języki inuktitut i inuinnaktun. Całkowita powierzchnia Nunavut to 2 093 000 km. kwadratowych. Stan ludności według spisu z 2000 r. to 31 000 osób.
Obecnie ma miejsce odrodzenie tradycji śpiewu katajjaq wśród Innuitów w Kanadzie. Ten rodzaj śpiewau przypomina bardziej grę niż styl muzyczny. Kobiety inuickie stoją twarzą w twarz i śpiewają wykorzystując wzajemnie swoje usta jako rezonatory. Pierwsze kontakty z białym człowiekiem Inuici doświadczyli już w drugiej połowie XVIII wieku a na ile przybrały one w wieku XX. Głównym motorem kontaktów zachodniej cywilizacji była chrystianizacja i kolonizacja tych terenów. Niestety kontakty te, poprzez narzucenie innego systemu wartości spowodowały niemalże całkowitą zagładę Inuitów. Dziś już nikt nie mieszka w igloo, a wszelkie przedmioty związane z tradycją inuicką można spotkać praktycznie w muzeach. W kwietniu 2000 roku, po latach pertraktacji, utworzono terytorium Nunavut. Nie jest on obszarem zupełnie niezależnym od Kanady, ale jego mieszkańcy cieszą się względną autonomią, posiadają swój samorząd. Obszar Nunavut pokrywa prawie połowę Terytorium Północno-Zachodniego.
Inuit w języku Indian Algonquin znaczy Eskimos, co można przetłumaczyć jako “jedzący surowe mięso”. We współczesnej Kanadzie, mając na myśli Inuitów używa się raczej formy inuk, a ich językiem jest inuktituk, co również niesie ze sobą inne dodatkowe znaczenia. Inuk oznacza również człowieka wolnego, wyróżniającego się poprzez przynależność do kultury Inuitów, żyjącego w zgodzie z naturą, zajmującego się polowaniem i rybołóstwem.
Inuici stworzyli szczególny typ śpiewu gardłowego, różniący się od odpowiednika z Mongolii czy obszarów Tuwy. Ciekawostką jest to, że sposób śpiewu gardłowego u ludów Wschodniej Syberii jest bliższy inuickiemu niż typ mongolski. Można się o tym przekonać porównując na przykład śpiew gardłowy ludu Ainu z Północnej Japonii ze śpiewem Inuitów.
Pomimo obowiązującego przez dziesięciolecia zakazu śpiewu gardłowego, wprowadzonego przez chrześcijańskich księży, jego tradycja przetrwała w wielu regionach Kanady. Dopiero zniesienie zakazu spowodowało w ciągu ostatnich 20-30 lat wielką ekspansję tego typu śpiewu na cały obszar zamieszkały przez Eskimosów. Główne regiony jego występowania w Kanadzie znajdują się na północ od prowincji Quebec (gdzie zwany jest katajjaq), na Wyspie Baffina (pirkusirtuk) i w Obszarze Nunavut (nipaquhiit). Niestety na Alasce tradycja śpiewu gardłowego zupełnie zanikła a na Grenlandii nigdy się nie rozwinęła w takiej formie jak w Kanadzie.
Rosnące zainteresowanie śpiewem gardłowym w społecznościach lokalnych zaowocowało zwołaniem we wrześniu 2001 roku pierwszej w historii konferencji poświęconej temu tematowi, która miała miejsce w Puvernituk na obszarze Nunavut. Na konferencji przedstawiono różne typy śpiewu występujące w Kanadzie.
Czym wyróżnia się inuicki śpiew gardłowy? W tradycji eskimoskiej istnieje forma gry wokalnej, które poprzez swoje brzmienie, modulację, lekkie chropowate dźwięki i sposób oddychania upodabnia je do śpiewu gardłowego znanego z Mongolii i Tuwy. W trakcie gier wokalnych oprócz śpiewu gardłowego wykorzystuje się zwykły głos regularny. Tradycyjnie grami wokalnymi zajmowały się kobiety, które były zatrudniane do zabawiania dzieci, podczas gdy mężczyźni byli na polowaniach (czasami do miesiąca lub dłużej). Jak już wcześniej wspomniałem, śpiew gardłowy był wykonywany przez dwie osoby lub więcej, które śpiewały razem. Wyglądało to mniej więcej tak: naprzeciwko siebie stawały lub przykucały dwie kobiety. Jedna z nich z odpowiednim wyprzedzeniem wyśpiewywała powtarzający się krótki rytmiczny motyw, podczas gdy druga, swoim innym rytmem szybko wypełniała powstałe w ten sposób luki.
W dzisiejszych konkursach wokalnych uczestnicy trzymając się za ramiona stoją naprzeciw siebie i wykonują coś w rodzaju tańca polegającego na balansowaniu z prawej na lewą stronę ciała. Uczestnicy próbują pokazać swoje zdolności wokalne poprzez wyśpiewywanie swoich motywów. Użyty dźwięk obejmuje głoski składające się na całe wyrazy, jak i również sylaby nie mające żadnego znaczenia, budujące jakby tło. Powszechnie przedstawiają one dźwięki natury: płacz zwierząt, śpiew ptaków lub odgłosy życia codziennego. Pieśni te nie mają swoich tytułów i tak naprawdę identyfikuje się je poprzez pierwsze użyte słowo lub dźwięk. Choć zdarza się, że w niektórych regionach Kanady mają one swój tytuł i opisują jakąś konkretną historię. Dźwięki dobywane są zarówno poprzez wdech jak i wydech. Z tego powodu śpiewak ma doskonale opanowaną metodę oddechową, porównywalną z oddechem permanentnym wykorzystanym przez muzyków grających na instrumentach dętych. W ten sposób śpiew gardłowy może trwać bardzo długo, lecz dla potrzeb konkursu cały występ trwa około trzech minut. Zwycięzcą zostaje osoba, która zaśpiewa z największą liczbą osób.
Tanya Tagaq uchodzi za najsłynniejszą i najbardziej znaną kanadyjską śpiewaczką, która wykonuje tradycyjny śpiew inuickich kobiet, polegający na wydobywaniu rytmicznych dźwięków z krtani (w ang: Throat singing) czyli gardłowy śpiew. Zaczęła śpiewać w wieku 15 lat i wkrótce stała się popularną uczestniczką festiwali folkowych w Kanadzie, jednak najbardziej znana jest ze swojej współpracy z Bjork (wspólne trasy koncertowe oraz gościnny występ na albumie Medulla). Występowała także z Kronos Quartet i Shooglenifty.
Opracował:Zbigniew Wasilewski
zdjęcia:materiały prasowe
