Wysławianie Boga w muzyce jest trwałym elementem w wielu tradycjach religijnych. Gdy chrześcijaństwo rozprzestrzeniało się po Europie, nastąpiło połączenie tradycji żydowskich z greckimi i rzymskimi. Powstała wówczas niezliczona ilość jednogłosowych  pieśni łacińskich. Od zarania chrześcijaństwa okres przedwielkanocny cechuje bogate obrzędowanie kościelne i ludowe.Wierni podejmowali wysiłki na rzecz owocnego przeżywania 40 dniowego Wielkiego Postu. Ważne miejsce w tej obrzędowości zajmują pieśni.

Mszał średniowieczny

Tradycja pieśni pasyjnych sięga głębokiego Średniowiecza kiedy wykonywano je na procesjach pokutnych.  W Polsce pieśni te  pojawiły się w XII wieku. Łacińskie hymny i antyfony zastępowano polskimi tekstami. Wśród pieśni paraliturgicznych znane były też plankty ( pieśni wyrażające ból i rozpacz Matki Boskiej) oraz lamentacje, które były wyrazem ludowej pobożności. Wprowadzenie  języków narodowych do  liturgii stało się impulsem do mnożenia jedno i wielogłosowych pieśni. Wynalazek druku miał ogromny wpływ na upowszechnienie polskich pieśni pasyjnych, które umieszczano w zbiorach (kancjonały). W XVI wieku narodziła się forma pasji wielogłosowej wzorowana na motecie.   W okresie Baroku największe znaczenie osiągnęła muzyka J.S.Bacha. Jego poprzednikiem na polu muzyki religijnej był Heinrich Schutz, najwybitniejszy przed Bachem autor pasji – kompozycji opowiadającej  o męce i śmierci Chrystusa. Gatunek ten uprawiał również inny kompozytor niemiecki- G.Ph.Telemann. Ale    ewangeliczne opisy męki chrystusowej  znane były od dawna.

 Już w okresie Średniowiecza odczytywano je podczas mszy. Od XIII wieku brało w tym udział trzech kapłanów. Partia Chrystusa czytana była powoli, głosy ewangelistów- w normalnym tempie,  zaś  odgłosy tłumu- szybko. Te czytania przerodziły się w misteria pasyjne. Pasja jako samodzielna  rozbudowana forma muzyczna wykształciła się z tych misteriów. Do największego rozkwitu doprowadził  ją  Jan Sebastian Bach. Spośród 5 pasji które napisał jedna zaginęła, druga zachowała się we fragmentach, autorstwo kolejnej jest wątpliwe. Pasje Bacha w porównaniu z pasjami jego poprzedników (Orlando di Lasso, Byrd, Obrecht, Cypriane de Rore), odznaczają się większym zróżnicowaniem w budowie  i bogactwem wyrazu. Wyróżniają się pięknymi melodiami i wspaniałą instrumentacją.

Ukrzyżowanie; Hans Memling

Relacje ewangelisty opisują  historię  od momentu  pojmania Chrystusa aż po złożenie do grobu, natomiast Chrystus, św.Piotr, Piłat i Magdalena wypowiadają  się we własnych  ariach. W odcinkach chóralnych o znaczeniu  dramaturgicznym występują  apostołowie, arcykapłani i tłum.  Chóry stanowią ważny element całości. Pasja wg św.Jana i Pasja wg św.Mateusza J.S.Bacha są najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie tego gatunku. Druga z nich   nie odniosła jednak sukcesu i długo spoczywała w zapomnieniu. Dopiero Felix Mendelssohn odkrył ją w Belinie ,, na nowo” i przywrócił do życia w 1829 roku, po stu latach od daty  pierwszego wykonania. Od tego momentu została uznana za jeden z największych skarbów kultury.Teksty Ewangelii są podstawą recytatywów, arii i chorałów. Stronę literacką uzupełniają też teksty poetyckie Picandera.

Pieta; Michał Anioł

W okresie przedwielkanocnym wykonuje się też tradycyjnie ,,Stabat Mater.’’ Jest to wielkopostna sekwencja Jacopone di Todi (1228-1306), którą opracowali  muzycznie liczni kompozytorzy. Autorami  tych opracowań   byli m.in. Josquin des Pres, Orlando di Lasso, Pergolesi, Vivaldi, Haydn, Schubert, Boccherini, Rossini, Dworzak, Verdi, Szymanowski, Poulenc, Penderecki.  W krajach europejskich  tradycją stały  się wielkanocne wykonania ,,Mesjasza’’ J.F.Haendla.  Na kontynencie amerykańskim dzieło to częściej można usłyszeć w okresie Bożego Narodzenia.

Autor:  Radosław Rzepkowski