W tych dniach zakończył się 13 Międzynarodowy Konkurs Muzyczny w Montrealu (CMIM). W bieżącym roku  został on zorganizowany dla młodych pianistów z całego świata. Wzięło w nim udział 24 młodych artystów z 15 krajów: Kanady, USA, Australii, Rosji, Ukrainy, Chin, Japonii, Korei Pd, Izraela, Wenezueli, Algerii, Francji, Włoch, , Wielkiej Brytanii i Niemiec. Wszyscy mieli  już na swoim koncie nagrody zdobywane na różnych światowych konkursach. Zwycięzcą montrealskiej imprezy został przedstawiciel Australii Jayson Gillham, drugie miejsce zajął kanadyjczyk, rodem z Quebecu, Charles Richard-Hamelin, a trzecią nagrodę przyznano niemieckiej pianistce Annice Treutler.

3-cie miejsce Annika Treutler,fot. Manfred Rimkus

2-ie miejsce: Charles Richard Hamelin, fot.materiały prasowe

1-sze miejsce: Jayson Gillham, fot.Wojciech Grzedziński

Warto przypomnieć historię i założenia tej imprezy. Początki konkursu, który od wielu lat odbywa się każdego roku w Montrealu, siegają roku 2002.  Wtedy to  miała miejsce jego pierwsza  edycja poświęcona  sztuce wokalnej, a  inicjatorem  było stowarzyszenie La Jeunesse Musicales du Canada. Już ten pierwszy konkurs zadziwił wysokim poziomem wykonawczym, co spowodowało szeroki i wyjątkowo pozytywny oddźwięk w środowiskach artystycznych. Żłozyło się na to również:  kompetentne  jury,  przyznanie burs  utalentowanym uczestnikom i  umożliwienie  kontraktów koncertowych  laureatom.   W procedurach organizacyjnych  nie dopatrzono się żadnych uchybień,  co bez przeszkód otworzyło drogę do kontynuowanie tej imprezy. Dziś Międzynarodowy Konkurs Muzyczny w Montrealu jest chlubą  naszego miasta i uważany jest  za jedną z najważniejszych imprez muzycznych w całej Kanadzie. Decydując się na  jego organizacje wzięto pod uwagę   zapotrzebowanie  naszego środowiska artystycznego na tego typu imprezę prawidłowo oceniając  jego zdolność do sprostania wymogom tego wydarzenia o randze międzynarodowej.  Od początku istnienia konkurs pozwalał najbardziej uzdolnionym muzykom młodego pokolenia ,,zabłysnąć” w najwspanialszych salach koncertowych. W ten sposób szerzej uchyliły się  dla młodzieży drzwi  instytucji muzycznych  z oczywistą  pomocą  rządu i sponsorów, jak np.Hydro-Quebec, Radio-Canada czy Orchestre symphonique de Montreal.

Jury konkursu, górny rząd od lewej: André Bourbeau,Francois Nadeau, Daniel Blumenthal,Hung-Kuan Chen,Abdel Rahman El Bacha. Dolny rząd od lewej: Janina Fialkowska, Blanca Uribe, Zhu Xiao-Mei, Giancarlo Guerrero, Marjan Mozetih

Celem konkursu jest odkrycie nowych talentów w dziedzinie wykonawstwa muzyki klasycznej i zrekompensowanie ogromnego wysiłku młodych adeptów sztuki wokalnej, pianistyki i wiolinistyki. Także pomoc w wypromowaniu talentów  z całego świata leży w założeniach konkursu.  Poprzedzają  go eliminacje ( ocena nagranych  taśm), po czym wyłania się listę zakwalifikowanych uczestników, którzy rywalizują ze sobą w ćwiercfinale, półfinale i finale. Od pierwszej edycji zgłosiło się w sumie  aż 2300 kandydatów, z czego zakwalifikowano 350. W trzyletnim cyklu alternatywnie spotykają się wokaliści, skrzypkowie i pianiści. Oznacza  to, że reprezentanci tych trzech dyscyplin muzycznych pojawiają się w Montrealu  na zmianę co trzy lata. Od roku 2004 konkurs montrealski jest członkiem Światowej Federacji Konkursów Międzynarodowych w Genewie, a  federacja ta zrzesza tylko organizacje muzyczne o światowej renomie. Spośród 115 konkursów zrzeszonych w Federacji, CMIM jest jedynym który od  2014 roku przyznaje nagrodę w dziedzinie improwizacji muzyki klasycznej  ,,Prix d’improvisation Richard –Lupien”. Zdobył ją w tym roku ukraiński pianista Serhly Salow-notabene  laureat I nagrody CMIM  w 2004 roku. Wprowadzenie do konkursu  nagrody z improwizacji   ma na celu podniesienie rangi tej dyscypliny, która już  jest obecna w programach niektórych uczelni muzycznych.  O  trofeum te  walczylo 6 kandydatów, a wśród jury znajdowała się światowej sławy mistrzyni improwizacji -Gabriela Montero.

Sala koncertowa  Montrealskiej Filharmonii. Fot. Stéphane  Brugger

Wydarzeniem towarzyszącym konkursowi był koncert ,,Un duo d”exception” w wykonaniu znanego już publiczności kanadyjskiej 14- letniego Daniela Boucharda i jego profesora- jazzowego pianisty Oliviera Jonesa. Koncert miał miejsce w La Maison symphonique de Montreal, tam gdzie odbywały się konkursowe koncerty finałowe  z uczestnictwem OSM pod dyrekcją Giancarlo Guerrero. Przesłuchania przedfinałowe odbywały się natomiast  w Salle Bourgie. Innymi imprezami towarzyszącymi konkursowi  było Atelier improwizacji  oraz Kurs mistrzowski gry na fortepianie.

Autor:   Radosław Rzepkowski

Wysławianie Boga w muzyce jest trwałym elementem w wielu tradycjach religijnych. Gdy chrześcijaństwo rozprzestrzeniało się po Europie, nastąpiło połączenie tradycji żydowskich z greckimi i rzymskimi. Powstała wówczas niezliczona ilość jednogłosowych  pieśni łacińskich. Od zarania chrześcijaństwa okres przedwielkanocny cechuje bogate obrzędowanie kościelne i ludowe.Wierni podejmowali wysiłki na rzecz owocnego przeżywania 40 dniowego Wielkiego Postu. Ważne miejsce w tej obrzędowości zajmują pieśni.

Mszał średniowieczny

Tradycja pieśni pasyjnych sięga głębokiego Średniowiecza kiedy wykonywano je na procesjach pokutnych.  W Polsce pieśni te  pojawiły się w XII wieku. Łacińskie hymny i antyfony zastępowano polskimi tekstami. Wśród pieśni paraliturgicznych znane były też plankty ( pieśni wyrażające ból i rozpacz Matki Boskiej) oraz lamentacje, które były wyrazem ludowej pobożności. Wprowadzenie  języków narodowych do  liturgii stało się impulsem do mnożenia jedno i wielogłosowych pieśni. Wynalazek druku miał ogromny wpływ na upowszechnienie polskich pieśni pasyjnych, które umieszczano w zbiorach (kancjonały). W XVI wieku narodziła się forma pasji wielogłosowej wzorowana na motecie.   W okresie Baroku największe znaczenie osiągnęła muzyka J.S.Bacha. Jego poprzednikiem na polu muzyki religijnej był Heinrich Schutz, najwybitniejszy przed Bachem autor pasji – kompozycji opowiadającej  o męce i śmierci Chrystusa. Gatunek ten uprawiał również inny kompozytor niemiecki- G.Ph.Telemann. Ale    ewangeliczne opisy męki chrystusowej  znane były od dawna.

 Już w okresie Średniowiecza odczytywano je podczas mszy. Od XIII wieku brało w tym udział trzech kapłanów. Partia Chrystusa czytana była powoli, głosy ewangelistów- w normalnym tempie,  zaś  odgłosy tłumu- szybko. Te czytania przerodziły się w misteria pasyjne. Pasja jako samodzielna  rozbudowana forma muzyczna wykształciła się z tych misteriów. Do największego rozkwitu doprowadził  ją  Jan Sebastian Bach. Spośród 5 pasji które napisał jedna zaginęła, druga zachowała się we fragmentach, autorstwo kolejnej jest wątpliwe. Pasje Bacha w porównaniu z pasjami jego poprzedników (Orlando di Lasso, Byrd, Obrecht, Cypriane de Rore), odznaczają się większym zróżnicowaniem w budowie  i bogactwem wyrazu. Wyróżniają się pięknymi melodiami i wspaniałą instrumentacją.

Ukrzyżowanie; Hans Memling

Relacje ewangelisty opisują  historię  od momentu  pojmania Chrystusa aż po złożenie do grobu, natomiast Chrystus, św.Piotr, Piłat i Magdalena wypowiadają  się we własnych  ariach. W odcinkach chóralnych o znaczeniu  dramaturgicznym występują  apostołowie, arcykapłani i tłum.  Chóry stanowią ważny element całości. Pasja wg św.Jana i Pasja wg św.Mateusza J.S.Bacha są najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie tego gatunku. Druga z nich   nie odniosła jednak sukcesu i długo spoczywała w zapomnieniu. Dopiero Felix Mendelssohn odkrył ją w Belinie ,, na nowo” i przywrócił do życia w 1829 roku, po stu latach od daty  pierwszego wykonania. Od tego momentu została uznana za jeden z największych skarbów kultury.Teksty Ewangelii są podstawą recytatywów, arii i chorałów. Stronę literacką uzupełniają też teksty poetyckie Picandera.

Pieta; Michał Anioł

W okresie przedwielkanocnym wykonuje się też tradycyjnie ,,Stabat Mater.’’ Jest to wielkopostna sekwencja Jacopone di Todi (1228-1306), którą opracowali  muzycznie liczni kompozytorzy. Autorami  tych opracowań   byli m.in. Josquin des Pres, Orlando di Lasso, Pergolesi, Vivaldi, Haydn, Schubert, Boccherini, Rossini, Dworzak, Verdi, Szymanowski, Poulenc, Penderecki.  W krajach europejskich  tradycją stały  się wielkanocne wykonania ,,Mesjasza’’ J.F.Haendla.  Na kontynencie amerykańskim dzieło to częściej można usłyszeć w okresie Bożego Narodzenia.

Autor:  Radosław Rzepkowski