Premiera na Kronice Montrealskiej !!! Reportaż korespondentki z Polski;Edyta Buchert-globtroterka,pasjonatka fotografii i podróży .
ANGKOR WAT-ZAGINIONE MIASTO
Przed przylotem do Kambodży długo zastanawiałam się, czy kraj, który pamięta tak świeżą i tragiczną historię może rozkochać w sobie podróżnika. Co ma do zaoferowania globtroterom spragnionym przygód i wyjątkowych miejsc? Prócz serdecznych ludzi, wyjątkowe miejsce – Angkor Wat. Ukryte w dżungli pozostałości ponad stu wspaniałych świątyń są atrakcją turystyczną o światowym znaczeniu. Wzbudzają zachwyt, napawają lękiem i oddają hołd azjatyckim budowniczym sprzed ośmiu wieków.
Angkor znaczy święte miasto
Słowo „angkor” pochodzi z sanskrytu i oznacza ”stolicę” lub “święte miasto”. Najważniejsza świątynia kompleksu nosi nazwę Angkor Wat (miejską świątynia), zaś położony w jej pobliżu zespół miejski określany jest mianem Angkor Thom, czyli wspaniałe miasto. Dziś mianem Angor określa się sławny na całym świecie zespół ruin rozpostarty w pobliżu miejscowości Siem Reap w Kambodży. Dawniej znajdowała się tu siedziba władców Khmerów, którym poddani oddawali tu cześć religijną. Budowle miasta były niezwykle bogato zdobione, a płaskorzeźby do dziś stanowią cenne źródło wiedzy o dawnym mocarstwie Khmerów.
Z archeologicznego punktu widzenia Angkor jest przede wszystkim ogromnym systemem wodnym, złożonym ze sztucznych kanałów i grobli, w których magazynowano wodę . Stąd kierowano ją na pola ryżowe. Tym sposobem Khmerowie zbierali plony dwa razy w roku i powiększali potencjał gospodarczy. Ponoć w okresie największej świetności Angkor liczył ponad milion mieszkańców i był największym miastem świata. Dla porównania, Londyn w tym samym czasie miał zaledwie 50 tys. mieszkańców.
Zapomniana potęga
To wspaniałe kamienne miasto przez prawie czterysta lat pozostawało w zapomnieniu. Od XV w., kiedy państwo Khmerów zostało pokonane przez rozwijające się królestwo Tajów Ajutthaja, Angkor Wat odeszło w zapomnienie. Wprawdzie tereny Angkoru były nadal zasiedlane i użytkowane rolniczo, ale większość świątyń porosła tropikalnym lasem. Dopiero w latach 60 XIX w., kiedy francuski podróżnik Henri Monuhit opublikował relacje ze swoich niezwykłych podróży do Azji Południowo-Wschodniej, świat zainteresował się Angkorem. Przez kolejne lata trwały intensywne prace nad wydobywaniem monumentalnych, bezcennych pamiątek dawnej potęgi Kambodży spod gęstych konarów drzew, lian i korzeni, które na przestrzeni wieków porosły kamienne miasto.
Gdy zobaczyłam to na własne oczy, nie mogłam się oprzeć wrażeniu, że dżungla chce ukryć to magiczne miasto przed zwiedzającymi i przed postępującym rozwojem cywilizacji, która tak bardzo mu zagraża. Wydawało mi się, ze silne, rozłożyste konary i korzenie drzew starają się schować Angkor przed tymi, którzy bezczeszczą święte miejsce Khmerów wykradają posążki, rzeźby po to, by później sprzedać je na czarnym rynku. Czy naprawdę natura chce zabrać te bezcenne zabytki po to, by ochronić je przed nami samymi?
Skuterem wokół historii
Na powierzchni 400 km² wybudowano prawie 250 unikalnych na skalę światową świątyń, a odległości pomiędzy poszczególnymi obiektami wynoszą nawet kilkanaście kilometrów. Nie da się go zwiedzać na piechotę. Zastanawiałam się nad wypożyczeniem roweru, jednak doskwierające upały skutecznie zniechęciły mnie do wysiłku fizycznego.
Dlatego ucieszyłam się, gdy Tonle, mój przewodnik, zaoferował, że odbierze mnie z hostelu o godz. 6 rano i wypożyczonym skuterem zwiedzimy razem najważniejsze świątynie. Zgodziłam się natychmiast. Mimo iż wykupiłam 3-dniowy bilet wstępu na teren kompleksu świątyń, to postanowiliśmy skupić się na najważniejszych budowlach w obawie, że na wszystkie może zabraknąć nam czasu. Podczas wycieczki codziennie towarzyszyły nam gromadki dzieci, które biegając za turystami, starają się im sprzedać pamiątki.
Droczą się i targują, ale nie są nachalne, a raczej serdeczne i przyjacielskie. Często wprawiały mnie w osłupienie np. umiejętnością liczenia pocztówek, które oferowały na sprzedaż we wszystkich najbardziej popularnych językach! Zakamarki tego kompleksu świątyń stwarzają idealne warunki nie tylko do zwiedzania, nie tylko do handlu, ale także do psot i zabaw.
Nasze zwiedzanie było zatem przeplecione targowaniem, które szybko zamieniało się w wyścigi i zabawę w chowanego z khmerskimi dziećmi 
Angkor Wat – arcydzieło architektury
To najważniejsza i wg mnie najwspanialsza świątynia całego kompleksu. Nic dziwnego zatem, że jej symbol widnieje także na fladze narodowej. Pojawiała się ona na każdej fladze Kambodży, z wyjątkiem flagi z lat 1991-1993. Ta świątynia powstała na początku XII w. jako siedziba Surjawarmana II władcy-boga, a później stała się miejscem jego wiecznego spoczynku. Ponoć przy jej budowie pracowało ok. 5 tysięcy rzemieślników i aż 50 tysięcy robotników.
Już z daleka dostrzegłam licznych mnichów ubranych w pomarańczowe szaty na tle charakterystycznych, typowo khmerskich wież, do złudzenia przypominających mi pąki lotosu, symbolizujące czystość Buddy. Świątynia składa się z trzech poziomów zwieńczonych centralną wieżą wznoszącą się na wysokość 65,5 m. Tę fascynującą budowlę otacza ogromna prostokątna fosa i zewnętrzne mury o wymiarach 1300 m na 1500 m i zajmuje ona obszar o powierzchni aż 1 km kw. Mój podziw wzbudziło rozmieszczenie i wykonanie świątyni, które świadczy o doskonałym zrozumieniu bryły i zmyśle artystycznym. Ściany budowli zostały ozdobione misternymi płaskorzeźbami i aż trudno uwierzyć, ze wykuto je w kamieniu. Przyglądając im się nie mogę oprzeć się wrażeniu, że niemal tętnią życiem, zawierają bowiem tak wiele detali i dynamiki. Szczególne wrażenie wywierają na mnie jeden z największych skarbów Angkor Wat tzw. „ kamienny arras”. Ciągnie się na długości ponad 900 metrów i widnieje na nim prawie 20 tysięcy postaci przedstawiających realistyczne sceny z eposów indyjskich Ramajany i Mahabharaty oraz życie dworu.
Nie mogę wprost uwierzyć, że ta bogato zdobiona świątynia powstała w ciągu zaledwie 37 lat. Opuszczając ją mam nieodparte wrażenie, że właśnie zobaczyłam najwspanialszą budowlę na świecie. Dopada mnie nawet swoisty smutek i nostalgia, gdyż boję się, że już nigdy nie zobaczę nic równie pięknego.
Ta Prohm
To miejsce znają o nawet laicy. Skąd? Jedni z fascynujących fotografii przedstawiających konary drzew ciasno oplatające ruiny świątyni. Inni… ze srebrnych ekranów! Niektóre sceny np. do filmu „Tomb Raider” z Angelina Jolie w roli głównej zostały nakręcone właśnie w świątyni Ta Prohm. Bardziej od ról filmowych, fascynuje mnie jej historia i misterna architektura. Podziwiam fakt, że ta świątynia od wieków prowadzi nierówną walkę z siłami natury. Niestety dżungla jest bezlitosna i olbrzymie drzewa porastają kamienie, łamią płaskorzeźby i wdzierają się do wnętrz budowli. To sprawia, że świątynia Ta Prohm popada w ruinę, ale jeszcze się nie poddaje.
Wprawdzie niektóre jej fragmenty wyłączono z możliwości zwiedzania z powodu ryzyka zawalenia, ale inne przyciągają swą tajemniczością. Czy Ta Prohm wygra nierówną walkę z siłami natury i przetrwa dla następnych pokoleń? Od czasu obalenia zbrodniczego reżimu Czerwonych Khmerów, zabytki w Kambodży poddawane są stopniowej konserwacji i restauracji. Biorą w tym udział liczne organizacje międzynarodowe, m.in.: francuskie, japońskie, niemieckie i amerykańskie, a także … polskie. T o daje mi nadzieję na uratowanie tej i innych wyjątkowych budowli od zapomnienia i zniszczeń, którym tak dzielnie opierały się przez stulecia.
Świątynia o wielu twarzach
We wspaniałych wnętrzach świątyni Bayon aż 216 twarzy śledzi każdy mój krok. Kompleks Bayon znacznie różni się od innych świątyń Angkoru. Zespół świątynny był przez stulecia rozbudowywany i rozszerzany, przez co zyskał bardziej skomplikowany plan, niż inne budowle. Świątynia jest okrągła, a nie kwadratowa jak większość z tego okresu. Zamiast muru otacza ją otwarta kolumnada, a na wieżach wykuto w kamieniu ponad 216 uśmiechniętych twarzy Buddy.
O poranku lub wieczorem, przemykające promienie światła sprawiają, że kamienne oblicza mają niesamowity, tajemniczy wyraz. Na większości z 37 zachowanych wież widnieją cztery twarze skierowane w cztery strony świata, podczas gdy na innych są tylko dwa albo trzy boskie oblicza. Wielu badaczy sądzi, twarze o lodowatym uśmiechu należą do króla Kambodży, Dżajawarman VII, który zlecił budowę tej świątyni. Legenda głosi także, że podczas trwającej 40 lat budowy plany świątyni zmieniały się kilkakrotnie. Podobno w czasach świetności twarze były pozłacane, a zdaniem niektórych archeologów nad czterema obliczami znajdowało się jeszcze piąte – ze złota. Czy to prawda? Nie wiadomo. Zwiedzając tę świątynię, nie mogę się oprzeć wrażeniu, że każdy mój ruch śledzi nieobecny wzrok i delikatny uśmiech Buddy. Mój lekki niepokój wywołują też olbrzymie korzenie wbijające się w kamienne mury świątyni i tworzące niezwykłe korytarze. Tajemnicza aury, Bayon, podobnie jak pozostałych świątyń, uwodzi swym czarem i sprawia, że opuszczając ruiny zaginionego miasta, wiem na pewno, że jeszcze kiedyś tu wrócę.
Na ratunek ginącej świetności
Dopiero pod koniec XIX w. europejscy naukowcy zainteresowali się tą, nieco już zapomnianą, częścią francuskich kolonii w Indochinach. Kolejne wojny i niepokoje wewnętrzne przez długie dziesięciolecia przerwały prace archeologiczne prowadzone na terenie Kambodży.Obecnie zespoły świątynne Angkoru poddawane są stopniowej konserwacji i restauracji. W latach 1980-1990 w pracach konserwatorskich nad świątynią Bayon brały udział polskie Pracownie Konserwacji Zabytków, z czego jestem bardzo dumna. Od 1992 świątynia Bayon, jako część Angkoru, widnieje na liście kulturowego dziedzictwa UNESCO, co daje nadzieję na uratowanie tych wyjątkowych zabytków i bogatej historii od zapomnienia i zniszczeń, którym tak dzielnie opierała się przez stulecia.
Informacje praktyczne
Dojazd: z Warszawy najlepiej samolotem do stolicy Phnom Penh liniami np. LOT, KLM lub Air France (ok. 3200 PLN w obie strony), a następnie albo łodzią (od 15 do 25 USD)do Siem Reap albo autobusem (ok. 10 USD) albo samolotem linii Siem Reap Airways (ok. 100 USD w obie strony
Kiedy najlepiej jechać: najlepiej w porze suchej, która trwa od listopada do kwietnia.
Waluta: 1 nowy riel (CR) = 100 sen, 1EUR=4860 CR, 1 USD =3636 CR, 1 PLN =1111 CR
Turyści mogą posługiwać się również dolarami lub bez problemu wymienia je w największych miastach Phnom Penh i Siem Reap
Polaków obowiązują wizy pobytowe (nie ma wiz tranzytowych) z ważnością do 30 dni. Można je otrzymać po przylocie na lotnisku lub na drogowych przejściach granicznych po wypełnieniu kwestionariusza , załączeniu dwóch zdjęć i uiszczeniu opłaty 20 USD.
Bilet wstępu do kompleksu Angkor Wat to odpowiednio 1 dzień – 20 USD, 3 dni- 40 USD, 7 dni – 60USD.
Noclegi: podstawowy standard już od 5 USD ,nocleg w klimatyzowanym pokoju to koszt ok. 20 USD, a za ok. 50 USD można sobie zafundować bardzo elegancki hotel porównywalny do światowego standardu 3- 4 gwiazdek.
Warto wiedzieć: kompleks świątynny można zwiedzać rowerem (ok. 2 USD za dzień), skuterem
10 USD (za dzień). Bardzo popularnym środkiem transportu jest riksza. Można ją wynająć za 12 USD (dla dwóch osób na dzień ) lub około 15 USD (dla 3- 4 osób). Najlepiej zwiedza się bardzo wczesnym rankiem lub pod wieczór, kiedy nie ma zbyt wielu turystów i upały nie są tak uciążliwe.
Ciekawe strony www: www.cambodia.com
Autor: Edyta Buchert
Fot: Edyta Buchert
Andrea Tyniec z jej cennym Gagliano
Drugim ważnym wydarzeniem ubiegłego miesiąca był występ znanego już w Montrealu młodego polskiego pianisty z Calgary- Jana Lisieckiego. Pamiętamy jeszcze jak gorący aplauz wywołała jego interpretacja koncertów Chopina na Place des-Arts. Tym razem artysta zaprezentował się 28 VII na Międzynarodowym Festiwalu Lanaudiere w Joliette z Koncertem fortepianowym G-dur Ludwiga van Beethovena. Akompaniowała mu Orkiestra Metropolitain. Słuchaczy zdumiała dojrzałość i wielka muzykalność młodego solisty, który ukończył dopiero 17 lat. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 5 lat, a mając 9 lat wystąpił po raz pierwszy z orkiestrą. W 2009 roku wygrał Konkurs OSM w Montrealu. Od tego czasu otworzyły się przed nim sale koncertowe całego świata.Podróżuje zawsze w towarzystwie mamy bo jako niepełnoletni nie może samodzielnie zamieszkiwać w hotelach. Jan występował już w Carnegie Hall, Salle Corcot, Salle Pleyel, Kaufmann Hall, Seoul Arts Centre i wielu innych miejscach. Odwiedził USA, Włochy, Wielką Brytanię, Szkocję, Francję, Polskę, Japonię koncertując z najbardziej renomowanymi orkiestrami. Recenzenci są zgodni co do zdumiewającej poetyki muzycznej która wyłania się z pod jego palców. Koncerty na których występował były transmitowane przez rozgłośnie całego świata m.in. BBC, Austrian Radio, French Radio, German Radio itd. Narodowy Instytut Chopina wydał płytę z dwoma koncertami Chopina w jego wykonaniu. Recenzentów nagrania uwiodła wielka wrażliwość artysty i subtelność interpretacji. Niedawno Jan Lisiecki podpisał kontrakt z prestiżową firmą Deutsche Grammophon. Pierwsze CD poświęcone zostanie twórczości Mozarta. W roku przyszłym pianista odbędzie tournee po Japonii z Orkiestrą Filharmonii Rotterdamskiej.
