75 lat od śmierci Gershwina

Georgegershwin

George Gershwin (1898-1937) był pierwszym amerykańskim kompozytorem, który zdobył ogromną popularność i uznanie w Ameryce i Europie. Urodził się w Nowym Yorku i już jako chłopiec pasjonował się muzyką rozrywkową. W latach 1913-18 studiował  u Ch.Hambitzera, pianisty i kompozytora operetek, który rozszerzył jego horyzonty muzyczne zaznajamiając z muzyką Bacha, Beethovena, Chopina, Liszta, Debussy’ego. Ze względu na intensywny tryb życia nie udało mu się jednak nigdy rzetelnie opanować warsztatu kompozytorskiego. Mimo to przeszedł do historii, gdyż  udało mu się połączyć  tak odległe gatunki jak muzykę rozrywkową i jazz oraz  muzykę koncertową i operową. Nikt nie potrafił tak jak Gershwin  szeroko spopularyzować rytmów typowych dla folkloru murzynów amerykańskich. Uważał  że jazz jest    rodzajem  muzyki ludowej i  powinien nadawać rysy  narodowe  w muzyce symfonicznej i operowej.  W latach 1919-33  napisał muzykę do przeszło 20 rewii i komedii muzycznych.

 Przełomowym momentem w jego karierze  stała się słynna ,,Błekitna Rapsodia”. Kompozycja ta na fortepian i orkiestrę jazzową powstała na zamówienie P.Whitemana. Została ona pózniej  przeinstrumentowana  na orkiestrę symfoniczną. Na premierze w 1924 roku  partię fortepianową wykonał sam kompozytor. Jest to najbardziej znany utwór Gershwina  wykonywany dziś w różnych aranżacjach. Sławę Gershwina ugruntował ,,Koncert fortepianowy F-dur’’ napisany rok pózniej. Kolejnym znakomitym utworem jest ,,Amerykanin w Paryżu’’ na orkiestrę. Łączy on elementy własnego stylu z francuską lekkością i elegancją.  Prawykonanie  w 1928 r. pod dyrekcją Damroscha dało początek całej serii wykonań tego dzieła. W 1932 r. powstała ,,II Rapsodia’’  na fortepian i orkiestrę. Do popularności Gershwina przyczyniły się liczne nagrania jego utworów, audycje radiowe i filmy.

Początkowo w utworach orkiestrowych i piosenkach  do komedii muzycznych wykorzystywał tylko niektóre elementy muzyki jazzowej, jak np. rytm synkopowany. Dopiero bezpośredni kontakt z muzyką murzynów z Charlestonu dał mu  głębsze spojrzenie na  folklor, czego   przykładem jest opera ,,Porgy and Bess’’. Wprowadza ona  songi i melodie spirituals, a także inne elementy ludowej praktyki jak partie mówione slangiem murzyńskim,  dodatkowy zespół z bębenkami afrykańskimi, grzebieniami, pralkami ręcznymi itd. Wszystko to nadało ,,Porgy and Bess’’ cechy obyczajowej opery amerykańskiej. Posiada ona dziś wyjątkową pozycję w światowej   literaturze operowej XX wieku. Po  przedstawieniu premierowym w roku 1935 opera zyskała  ogromne uznanie w kręgach krytyków i publiczności.

 Oprócz większych dzieł  Gershwin napisał około 400 piosenek. Autorem wielu tekstów był jego brat-Ira. Pod względem wyrazowym są bardzo zróżnicowane. Obok melodii sentymentalnych (np.The man I love) dużą popularność zyskały piosenki żywiołowe (I got rhytm).  Wiele wspólnych cech z  piosenkami  można dopatrzeć się w utworach orkiestrowych.

Np. w ,,Błękitnej Rapsodii’’ melodie brodwayowskie zestawione są na zasadzie kontrastu  ze śpiewnymi tematami, a w poemacie symfonicznym ,,Amerykanin w Paryżu’’ melodie bluesowe i rytmy charlestona kontrastują z melodiami o spokojnej linii melodycznej. W tym ostatnim utworze wzbogaca kompozytor orkiestrę saksofonami, natomiast  w ,,Uwerturze kubańskiej”-kubańskimi instrumentami perkusyjnymi. Gershwin często sam wykonywał własne utwory jako pianista lub kierował nimi jako dyrygent. Znany był również jako świetny improwizator. Zmarł nagle w Hollywood wieku 38 lat.

Popiersie George’a Gershwina w Alei Sław na Skwerze Harcerskim w Kielcach.

Autor:  Radosław Rzepkowski

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

Możesz użyć następujących tagów oraz atrybutów HTML-a: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <strike> <strong>