Dzielenie się opłatkiem to tradycja, która ma źródło w odległej historii. I choć nie zawsze zwyczaj ten wyglądał tak samo, to symbolika łamania białego chleba trwała i umacniała się przez wieki. Łamanie się opłatkiem to starochrześcijański obrzęd. Swoje źródło ma w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Tradycja ta została zapoczątkowana podczas Ostatniej Wieczerzy i była obchodzona później na jej pamiątkę. Na początku nie był to obrzęd związany z Bożym Narodzeniem, bowiem chleb spożywano podczas zwykłej modlitwy w kościele. Dopiero z czasem, gdy wspólnota chrześcijańska bardzo się rozrosła, przez co nie było już możliwości dzielenia chleba pomiędzy wszystkich zgromadzonych na nabożeństwach, łamanie się nim stało się symbolem najbardziej wyjątkowych świąt kościelnych – Bożego Narodzenia. W owych czasach Kościół rozdawał swoim wiernym specjalne chleby ofiarne, którymi dzielili się oni później ze swoimi bliskimi na znak pojednania.

W Polonii montrealskiej od dawna istnieje tradycja spotkań opłatkowych. Spotkania organizowane są na przestrzeni stycznia w polskich parafiach oraz organizacjach polonijnych. W sobotę 17 stycznia odbędzie się największe polonijne spotkanie opłatkowe pod egidą Kongresu Polonii Kanadyjskiej. Na tegorocznym spotkaniu opłatkowym pojawi się po raz pierwszy honorowy gość w osobie Jego Ekscelencji Ambasadora RP w Kanadzie pana Marcina Bosackiego. Kongres Polonii Kanadyjskiej zaprasza całą Polonię na to uroczyste wydarzenie. Szczegóły znajdują się w poniższej ulotce.

Forma opłatka – jako kruchego, białego, cienkiego pieczywa – pojawiła się dopiero w średniowieczu. Już wtedy na opłatkach można było zobaczyć obrazki nawiązujące do historii chrześcijaństwa. W Polsce zwyczaj dzielenia się opłatkiem pojawił się dość późno, bo dopiero w XVIII wieku. Słowo opłatek pochodzi od łacińskiego oblatum oznaczającego dar ofiarny. Dzisiejszy opłatek to mały płat chlebowy wypieczony z białej mąki i wody. Często, tak jak ten średniowieczny, przedstawia sceny z życia Jezusa Chrystusa lub symbole religijne.

Opłatek jako rodzaj pieczywa jest ważnym symbolem chrześcijańskim. Chleb symbolizuje przede wszystkim ciało Chrystusa, jest symbolem odrodzenia. Dzielenie się nim w trakcie Wigilii ma głębokie znaczenie. Opłatek, jako symbol wspólnoty, jednoczy wszystkich, którzy się nim dzielą. W tej ważnej chwili między bliskimi pojawiają się pojednanie, zgoda, przebaczenie, miłość i pokój. Łamiąc się nim, bliscy zapewniają, że chcą być razem ze sobą w zgodzie i wspólnie dzielić radości i smutki. W naszej kulturze podczas dzielenia się opłatkiem, ludzie składają sobie życzenia wszelkiej pomyślności i miłości. Opłatek, jako symbol dobra, ma zapewnić spełnienie się tych życzeń.

Tradycja dzielenia się opłatkiem nie jest znana na całym świecie, choć zanim dotarła do Polski, była już obecna na Ukrainie, Słowacji, Litwie, Białorusi, we Włoszech i w Czechach. Dziś w dalszym ciągu jest w tych państwach kultywowana. Wyjątkiem są Włochy, w których odeszła w zapomnienie. W pozostałych krajach, tradycja opłatkowa istnieje, choć w nieco innym niż polskie wydaniu. Na Słowacji na przykład opłatek jest ciemnobrązowy i okrągły, i podaje się go z miodem.

Wigilijny opłatek stał się stałym elementem naszej Polskiej kultury, wszyscy wiemy do czego służy. Czasami możemy się dziwić, dlaczego w innych krajach ludzie nie łamią się opłatkiem. Tradycja wigilijnego opłatka ma swoje dwa źródła. Pierwszym z nich jest nawiązanie do starochrześcijańskiej tradycji. Chrześcijanie pierwszych wieków przynosili na eucharystię między innymi chleb. Po skończonej agapie chleb ten rozdzielano potrzebującym. Jednak część chleba zabierano z powrotem  i dzielono się nim z tymi, którzy na spotkanie wspólnoty nie mogli przyjść. W ten sposób wyrażano wzajemną łączność wspólnoty z nimi. Był to znak wzajemnej miłości i pamięci.

Drugim źródłem tradycji wigilijnego opłatka są wydarzenia z historii Polski. Kiedy nasz kraj przestał istnieć. Nasi przodkowie chcieli zachować jedność mimo, że mieszkali w różnych krajach, dlatego zaczęli posyłać w listach chleb. Niemożliwym było posyłanie normalnego chleba. Wymyślono więc opłatek, który można włożyć do koperty. Podobnie łamanie opłatka i składanie sobie życzeń jest wyrazem naszej jedności i miłości. W czasie tej czynności ludzie nie tylko składają życzenia, ale także przepraszają siebie nawzajem za złe postępowanie, a także dziękują za dobro, jakie otrzymali.
Tradycja wigilijnego opłatka uzmysławia nam jak bardzo zwyczaje panujące w naszym kraju złączone są z tradycją chrześcijańską i historią naszego narodu.

Polski wieszcz, Cyprian Kamil Norwid w ten oto sposób pisał o zwyczaju dzielenia się opłatkiem…

Jest w moim Kraju zwyczaj, że w dzień wigilijny,
Przy wzejściu pierwszej gwiazdy wieczornej na niebie,
Ludzie gniazda wspólnego łamią chleb biblijny,
Najtkliwsze przekazując uczucia w tym chlebie.

Opracował: Zbigniew Wasilewski

grafika: internet